Molier

Zawistni przeminą, ale nigdy zawiść.

I bez względu, jak życie nasze sądzą inni, nam niech starczy, że w sercu jesteśmy niewinni.

Molier (Molière)

Molier (Molière) a właściwie Jean Baptiste Poquelin – francuski pisarz, poeta i aktor – urodził się 15 stycznia 1622 w Paryżu.Rodzice jego to Jean Poquelin i Marie Cressé.Ojciec był majętnym mieszczaninem piastującym funkcję królewskiego tapicera i królewskiego lokaja, który to tytuł od 1642 należał również do syna.
Przyszły komediopisarz ukończył szkołę podstawową w Paryżu, a następnie prowadzony przez jezuitów Collège de Clermont. Studiował prawo w Orleanie, ale nigdy nie pracował w zawodzie.
Zamiast zostać wzorem francuskiego mieszczanina, zrzekł się majątku i tytułów – wybrał teatr. W 1643 wspólnie ze starszą o sześć lat kochanką Magdaleną Béjart założył teatralną trupę „Znakomity Teatr” (Illustre Théâtre), która wystawiała zapomniane farsy średniowieczne oraz włoskie commedia dell’arte. Występował wówczas na deskach stworzonego przez siebie teatru jako aktor, ale równocześnie zaczął pisać pierwsze sztuki i pełnił funkcję reżysera przedstawień. Żeby nie hańbić nazwiska rodowego tak niegodnym przyzwoitego człowieka fachem, jak aktor, przyjmuje pseudonim Molière.
W pierwszych latach działalności artystycznej pieniądze ojca nie raz „wyciągały” Moliera z więzienia. Najczęściej lądował za kratkami za długi, ale bywało i za obrazę moralności.
Kontynuował życie wędrownego aktora aż do 1658.
Wystawiane w późnych latach pięćdziesiątych komedie „Wartogłów” oraz „Zwady miłosne”, przyniosły grupie Moliera dużą popularność, dzięki której zespół mógł pozwolić sobie na powrót do Paryża.
Szczęście uśmiechnęło się do Moliera i jego trupy. Dzięki protekcji księcia Conti zespół Moliera wystąpił na dworze młodego króla Ludwika XIV. Teatr stanowił ulubioną rozrywkę ówczesnej Francji. Pokazano „Nikodema” oraz „Zwady miłosne”. Występ zapewnił Molierowi sympatię monarchy, która trwała aż do śmierci artysty. Ludwik XIV przekazał aktorom salę teatralną przylegającą do Luwru i pozwolił w niej wystawiać sztuki. Trupa Moliera została oficjalnym zespołem aktorskim królewskiego brata.
Od razu przedstawienia zaczęły cieszyć się ogromnym powodzeniem – zjeżdżał na nie cały Paryż, a nader często i przybysze z prowincji. Od tej pory Moliera przestały nękać kłopoty finansowe. Jego sukces materialny stał się na tyle duży, że zaczął wspierać swego ojca, którego interesy nie szły wówczas najlepiej.
W lipcu 1659 roku Molier wystawił swoją komedię „Pocieszne wykwintnisie”. W dziele tym Molier pokazał koterie i salony w krzywym zwierciadle, wyśmiewając modę na wykwintne zachowania i mowę. Przedstawienie spotkało się z ogromną aprobatą ze strony publiczności, jakiej prawdopodobnie sam autor się nie spodziewał.
Molier z własnym teatrem dostarczał miastu wielu atrakcji: organizował widowiska, imprezy okolicznościowe, a także różne formy rozrywki dla dworzan.
W 1660 roku zespół przeniósł się do sali w Palais Royal, gdzie niebawem wystawiono komedie uznawane już za w pełni dojrzałe i dobitnie świadczące o wielkim talencie Moliera: „Rogacza z urojenia”, „Don Garcja z Nawary”, „Szkołę mężów” i komedio-balet „Natręty”.
W 1662 roku czterdziestoletni Molier poślubił młodszą o dwadzieścia jeden lat Armandę Béjart, siostrę Magdaleny – wieloletniej kochanki artysty. W Paryżu krążyły plotki, że Armanda była w rzeczywistości nieślubną córką Magdaleny, a tym samym również Moliera, stąd owo małżeństwo stało się wkrótce źródłem zgorszenia i przysporzyło obojgu licznych przykrości. Szybko wychodzą na jaw romanse młodej żony.
Jednak postawa króla, który zgodził się zostać ojcem chrzestnym pierworodnego syna Moliera, zamyka usta oburzonym i szydercom.Dzięki poparciu Ludwika XIV Molier mógł tworzyć i wystawiać sztuki, które bulwersowały opinię publiczną. W „Szkole żon” wyśmiewał zazdrosnych mężów, w „Skąpcu” szydził z osób maniakalnie oszczędnych. Paryscy mieszczanie i szlachta na deskach teatralnych widzieli własne przywary i małość – trudno się dziwić, że obok entuzjazmu, twórczość autora spotykała się z potępieniem. Szczególnym skandalem stał się „Świętoszek”, utwór piętnujący fałszywą pobożność, szydzący z bigoterii i hipokryzji. Protesty oburzonych doprowadziły do czasowego zakazu wystawiania sztuki.
Odważne, igrające z powagą autorytetu Kościoła, sztuki pisarza powodują, że nad jego głową zbierają się ciemne chmury. W 1665 w obawie przed atakami na swoją osobę Molier chwilowo zawiesza działalność teatru. Rozstaje się z żoną, której nigdy nie przestanie kochać, a w niedalekiej przyszłości będzie próbował ją odzyskać. Na dodatek traci dwoje z trójki posiadanych dzieci.
W drugiej połowie lat 60. Molier zaczął podupadać na zdrowiu. Odniesienia do stanu jego zdrowia znajdziemy w komedii „Miłość lekarzem”. Niedługo potem ukazały się kolejne z jego ważnych dzieł – „Mizantrop” i znakomity „Skąpiec”. W ostatnim okresie życia tworzył zarówno na potrzeby dworu królewskiego („Dostojni współzawodnicy”, „Mieszczanin szlachcicem”), jak i własnej sceny („Szelmostwa Skapena”, „Uczone białogłowy”).
Mimo licznych kontrowersji Molier pod koniec życia spotykał się z coraz większym uznaniem. W 1770 roku zaproponowano mu nawet członkostwo w Akademii Francuskiej, ale odmówił, nie chcąc zrywać z teatrem.
Żył dla sceny i umarł na scenie.
17 lutego 1673 roku w Paryżu podczas czwartego przedstawienia swojej ostatniej komedii „Chory z urojenia”, w której Molier grał rolę hipochondryka Argana, przeszedł zapaść i wkrótce umiera, nie doczekawszy się ostatniego namaszczenia.
Pierwotnie odmówiono mu pochówku na cmentarzu. Dopiero prośba wdowy po Molierze skierowana do samego króla umożliwiła pochowanie w poświęconej ziemi, jednak bez żadnych uroczystych obrzędów. Jana Baptystę Poquelina pochowano w nocy 21 lutego 1673 roku w Paryżu na cmentarzu św. Józefa. Obecnie prochy Moliera spoczywają na cmentarzu Père-Lachaise, gdzie zostały przeniesione na polecenie Napoleona Bonaparte.
Warto dodać, że Molier znany był w Polsce już za swego życia. Na polskich dworach gościły francuskie trupy teatralne i dzięki temu Polacy mieli okazję poznać twórczość wielkiego komediopisarza.
Molier celnie wytykał ludzkie wady, podłości, a także drobne przywary, obnażał głupotę i małostkowość. Uniwersalność jego spostrzeżeń sprawia, iż sztuki te są zrozumiałe i równie popularne dzisiaj, jak były w XVII wieku.
Jego komedie zostały przetłumaczone na prawie wszystkie współczesne języki.
Czy Molier jest autorem przypisywanych mu dzieł?
Brak odpowiedniego wykształcenia, niewielka liczba rękopisów, które dotrwały do naszych czasów i liczne obowiązki sprawiały, że zaczęto wątpić czy Molier napisał „Skąpca” lub „Świętoszka”. Dziś dzięki komputerowej analizie XVII-wiecznych tekstów wydaje się, że mamy już odpowiedź na to, czy Molier sam pisał swe dzieła.
Eksperci chcieli sprawdzić różne hipotezy. Czy Molier był tylko autorem pomysłu przedstawionego w komediach? A może pisał szkic, który później rozwijał inny twórca?
Wyniki badań nie wykazały żadnych podobieństw między tekstami autorów, którym przypisywano dzieła Moliera a tymi napisanymi na pewno przez samego Moliera. Wręcz przeciwnie – analiza udowodniła, że Molierowskie komedie charakteryzują się własnym stylem, odmiennym od pozostałych dzieł innych twórców.
Wątpliwości z przypisaniem komedii francuskiemu twórcy przypominają te związane z dziełami Szekspira. Brytyjczykowi miał rzekomo pomagać Christopher Marlowe, uznawany za ojca teatru elżbietańskiego.